Bugün olduğumuz farmakognozi sınav sorusu..:) Mentolün kimyasal formülü, hangi bitkilerde major bileşik olarak bulunduğu, etki ve kullanılışları soruluyordu. Sınavın basit sorularından biriydi, bakalım bu soruların cevapları nelermiş.. (sınavlarım bitip fotoğraf makineme şarjlı pil alabildiğimde kendi fotoğraflarımla yazılarımı yazacağım inşallah..)
Hepimiz naneyi aslında çok yakından tanıyoruz. Midemizi üşüttüğümüzde çoğumuzun ilk başvurduğu ilaç nane-limondur değil mi. Geleneksel olarak yüzyıllardır midevi olarak kullanılmış olan nanenin, teknoloji ilerleyip içeriğindeki etken maddelerinin kimyasal yapıları incelendiğinde gerçekten de midevi olduğu kanıtlanmış. Bana bu örtüşmeler hep mucizevi gelmiştir..
Nanenin içeriğindeki mide üzerinde rahatlatıcı etkisini sağlayan asıl etken madde Mentoldür. Mentol, monosiklik monoterpen yapısında bir kimyasal bileşiktir. Doğal mentol, Mentha arvensis türlerinden elde edilen uçucu yağın (Menthae aetheroleum) soğukta bekletilmesi ile renksiz iğne biçiminde kristaller şeklinde çöker ve böylece ham olarak elde edilir. Mentol laboratuvar ortamında yarı sentetik olarak da elde edilebilir. Buralardan elde edilen mentol çeşitli ilaç formlarının bileşimine katılır.
Mentolün elde edildiği nane türlerinin başında Mentha piperita (Mentha aquatica ve Mentha viridis melezi) ve Mentha arvensis (Japon nanesi) gelmektedir. Mentha piperita var. officinalis forma rubescens ise Mitcham nanesi olarak tanınır, en hoş kokulu nanedir ve mentol oranı yüksektir. Bunların yanı sıra M. longifolia, M. aquatica ve M. pulegium da mentol kaynağıdır ancak içerdikleri mentol oranı düşüktür. Türkiye, ülkemiz bu nane türlerinin bir kısmının (M. piperita) yetişebilmesi için elverişli olmasına rağmen çok büyük oranlarda nane yağı ve mentol dış alımı yapmaktadır (yılda 20'şer ton kadar). Isparta Kayseri ve Mersin'de deneme kültürlerine başlanmışsa da yaygınlaşamamıştır. Türkiye'de Mentha piperita kültürünün yaygınlaşması gerekiyor, organik tarımla ilgilenenlere buradan duyuru olmuş olsun.
Araştırmacı arkadaşlar için verdiğim bu bilgilerden sonra günlük hayatımızda nanedeki mentolden nasıl faydalanabileceğimizden bahsedelim:
Yukarıda geçtiği gibi, nanenin faydaları büyük çoğunlukla mentolden ileri gelmektedir ve mentol, nanenin kaynatılması ile açığa çıkan uçucu nitelikte olan yağında bulunmaktadır. Genellikle nane-limonumuzu bir cezveye koyup ağzı açık olarak uzun süreler kaynatırız. Ancak etken maddesi uçucu yağında olan tüm bitkiler için olduğu gibi, nane için de bu yanlıştır. Doğru olanı, nanenin üzerine kaynar su koyup yağının uçma miktarını azaltmak için ağzı kapalı olarak kısa süre (5 dakika kadar) kaynatmalıyız ve hemen içmeliyiz. Küçük miktarlarda hazırlayıp taze olarak tüketmeliyiz. Her içim için yeni çay hazırlamak en iyisidir. Soğuduktan uzun süre sonra tekrar ısıtılsa da nane çayı büyük oranda mentolden kaynaklanan etkilerini yitirecektir.
Evde yapabileceğimiz bu çayların yanı sıra, eczaneler ve aktarlarda bulabileceğimiz şişelenmiş nane uçucu yağı (Menthae aetheroleum) da faydalanabileceğimiz önemli bir alternatiftir. Günlük belli oranlarda (eczacı ve doktorunuza danışarak) örneğin günde 10'ar damla nane uçucu yağını gargara sularımıza, içeceklerimize katarak yararlarından istifade edebiliriz.
Son olarak mentolün etki ve kullanılışlarını söyleyecek olursak:
-Mide bulantısını engeller, mide bulantısını geçirir. Özofagus sinirleri üzerinde spazmolitik etkilidir, mide ağrılarını gidermede kullanılır.
-Ağız ve boğaz mukozasında ferahlık oluşturur.
-Solunum yolları antiseptiğidir (mikroorganizmalardan temizleyici). Bu özelliğinden dolayı buğu (inhalasyon) ve boğaz pastili tipi preparatların bileşimine saf halde veya uçucu yağ ile girmektedir.
-Kaşıntılara karşı hazırlanan (antiprüritik) losyon, emülsiyon, pomad ve kremlerin bileşiminde mentol bulunur.
-Hafif lokal anesteziktir, aynı zamanda antiseptik olduğu için sivilce-akne tedavisinde %50'lik çözeltileri kullanılır.
-Ferahlık hissi verdiği için ve antiseptik özelliği nedeniyle ağız ve diş sağlığı ürünlerinin bileşimine girer (diş macunları/tozları, gargara suları..).
-Aromaterapide ağrı kesici olarak tercih edilir.
-Karminatif etkisi nedeniyle gaz gidericidir.
Gördüğümüz gibi, doğanın kendisi bir eczane. Yalnız, en önemli olan elimizdekileri doğru şekillerde kullanabilmek, bunun içinse bu konuların eğitimini almış kişilere başvurmaktır.
Bir an önce yaban mersini ile ilgili bir yazı yazabilme isteği ile..:)
Keyifli kalın...
LinkWithin
Kayıtlar
